भारत सरकारने सुरू केलेली प्रधानमंत्री जनधन योजना ही गरीब आणि सामान्य लोकांसाठी खूप उपयोगी योजना आहे. या योजनेमुळे जर तुमचं बँकेत खाते असेल आणि ते जनधन योजना अंतर्गत असेल, तर तुम्हाला अपघात विमा आणि इतर फायदे मिळू शकतात, अगदी मोफत.
या योजनेनुसार, तुमच्या बँक खात्यात पैसे नसले तरी तुमचं खाते चालू राहतं. हे खाते शून्य शिल्लक असलं तरी बँक त्यासाठी कोणताही दंड घेत नाही. सरकारचं मुख्य उद्दिष्ट हे आहे की प्रत्येक व्यक्तीला बँकेत खाते असावं आणि त्या खात्यामुळे त्याला आर्थिक सुरक्षा मिळावी.
ही योजना 2014 साली सुरू झाली. ज्यांचं बँकेत खाते नव्हतं, अशा अनेक लोकांनी आता या योजनेमुळे बँकेशी संबंध जोडला आहे. विशेषतः गावातले आणि गरीब घरातले लोक यामुळे खूप लाभात आले आहेत.
या खात्याचे खास फायदे म्हणजे –
- खाते उघडताना पैसे भरायची गरज नाही.
- बँक तुमच्याकडून काहीही वार्षिक फी घेत नाही.
- खात्याशी डेबिट कार्ड मोफत मिळतं.
- अपघातात मृत्यू झाला, तर कुटुंबाला 2 लाख रुपये मिळू शकतात.
- अपघातामुळे काही अपंगत्व आलं तर 1 लाख रुपयांची मदत मिळते.
ही विमा रक्कम मिळवण्यासाठी कोणताही फॉर्म भरावा लागत नाही, आणि कोणतेही पैसे भरावे लागत नाहीत. सरकारकडून हे स्वयंचलित दिलं जातं.
या योजनेतून आणखी एक मोठा फायदा म्हणजे – जीवन विमा. जर खातेदाराचा नैसर्गिक मृत्यू झाला, तर त्याच्या कुटुंबाला 30,000 रुपयांची मदत मिळते.
खात्यात ठेवलेल्या पैशांवर 4% व्याजही मिळतं. मोबाईल बँकिंग, इंटरनेट बँकिंग यांसारख्या सोयीही मोफत मिळतात. सरकारकडून देण्यात येणारे पैसे सुद्धा या खात्यात थेट जमा होतात. त्यामुळे पैसे मिळण्यात अडचण येत नाही.
जर एखाद्या वेळी अचानक पैशांची गरज भासली, तर या खात्यांवर ओव्हरड्राफ्ट सुविधा मिळते. म्हणजे तात्पुरते कर्ज घेता येतं – जसं 10,000 रुपयांपर्यंत. मात्र हे खाते कमीत कमी 6 महिने जुने असावे आणि त्यात काही व्यवहार झालेले असावे. हे कर्ज कमी व्याजदराने मिळतं, त्यामुळे सावकारांकडे जायची गरज लागत नाही.
जनधन खाते उघडणं फार सोपं आहे. तुम्ही कोणत्याही सरकारी किंवा खासगी बँकेत जाऊन फक्त आधार कार्ड, रेशन कार्ड, मतदार ओळखपत्र यांसारखे ओळखपत्र दाखवून खाते उघडू शकता. काही बँका आता ऑनलाइन खाते उघडण्याची सोयही देतात. बँक शिबिरे सुद्धा घेतात, जेणेकरून जास्तीत जास्त लोकांना फायदा होईल. गावागावात बँक मित्र असतात, तेही खाते उघडून देतात.
आजपर्यंत कोट्यवधी लोकांनी ही योजना वापरली आहे. अनेक महिलांनी पहिल्यांदाच स्वतःचं बँक खाते उघडलं आहे. लोक आता डेबिट कार्ड वापरायला शिकलेत, मोबाईल बँकिंग वापरत आहेत. ही योजना देशाला डिजिटल बनवण्यात मोठी मदत करत आहे.
सरकारचं उद्दिष्ट आहे की प्रत्येक घरात एक जनधन खाते असावं. पुढे जाऊन या योजनेत अजून सुधारणा होतील आणि नवीन सोयीसुविधा जोडल्या जातील. त्यामुळे जे अजूनही या योजनेपासून दूर आहेत, त्यांनी लवकरच या योजनेचा लाभ घ्यावा.